Киберхавфсизлик: Ахборот тизимлари ва маълумотларни ноқонуний кириш, ўзгартириш ёки йўқ қилишдан ҳимоя қилиш.

Киберхавфсизлик - бу ахборот тизимлари, тармоқлар, дастурий таъминот ва маълумотларни рухсатсиз кириш, ўзгартириш, йўқ қилиш, фойдаланиш ёки ошкор қилишдан ҳимоя қилишга қаратилган чора-тадбирлар, технологиялар ва жараёнлар мажмуидир.

Киберхавфсизликнинг асосий мақсадлари:

  • Махфийликни таъминлаш: Шахсий, молиявий ва бошқа турдаги маълумотларнинг фақат ваколатли шахслар томонидан кўрилиши ва фойдаланилишини таъминлаш.
  • Яхлитликни сақлаш: Маълумотларнинг асл ҳолатини сақлаш ва уларнинг рухсатсиз ўзгартирилиши ёки бузилишининг олдини олиш.
  • Қулайликни таъминлаш: Ахборот тизимлари ва маълумотларнинг ваколатли фойдаланувчилар учун доимий равишда қулай бўлишини таъминлаш.

Киберхавфсизликка таҳдидлар:

  • Хакерлик ҳужумлари: Ахборот тизимларига рухсатсиз кириш ва маълумотларни ўғирлаш ёки ўзгартиришга қаратилган ҳужумлар.
  • Фишинг ҳужумлари: Электрон почта, SMS ёки бошқа алоқа каналлари орқали фойдаланувчиларни алдаб, уларнинг шахсий маълумотларини (логинлар, пароллар, банк карталари маълумотлари ва ҳоказо) қўлга киритишга қаратилган ҳужумлар.
  • Зарарли дастурлар (вируслар, троянлар, ransomware): Ахборот тизимларига зарар етказиш, маълумотларни ўғирлаш ёки блоклаш, пул талаб қилиш ва бошқа зарарли ҳаракатларни амалга ошириш учун яратилган дастурлар.
  • Ижтимоий инженерия: Одамларни психологик усуллар билан алдаб, улардан махфий маълумотларни олиш ёки зарарли ҳаракатлар қилишга ундаш.
  • Жосуслик: Рақобатчилар ёки бошқа манфаатдор томонлар томонидан компаниянинг махфий маълумотларини ўғирлашга қаратилган ҳаракатлар.
  • Инсайдер таҳдидлар: Компания ходимлари томонидан қасддан ёки эҳтиётсизлик билан содир этиладиган хавфсизлик бузилишлари.

Киберхавфсизликни таъминлаш чоралари:

  • Техник чоралар:
    • Антивирус дастурлари ва firewall'лардан фойдаланиш.
    • Тармоқ хавфсизлигини таъминлаш (шифрлаш, кириш ҳуқуқларини бошқариш, заифликни сканерлаш).
    • Маълумотларни заҳиралаш ва тиклаш тизимларини жорий этиш.
    • Хавфсиз дастурий таъминотларни ишлаб чиқиш ва қўллаш.
  • Ташкилий чоралар:
    • Киберхавфсизлик сиёсати ва процедураларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш.
    • Ходимларни киберхавфсизлик бўйича ўқитиш ва хабардор қилиш.
    • Инсайдер таҳдидларнинг олдини олиш чораларини кўриш.
    • Киберҳужумларга қарши тезкор ҳаракат қилиш режасини (Incident Response Plan) тузиш.

Хулоса:

Киберхавфсизлик - бу замонавий дунёда ҳар бир ташкилот ва шахс учун долзарб масала. Ахборот тизимлари ва маълумотларни ҳимоя қилиш учун комплекс чора-тадбирларни кўриш, янги таҳдидларга тезкор жавоб бериш ва киберхавфсизлик маданиятини ошириш зарур.

Киберхавфсизлик, ахборот тизимлари, маълумотлар, ҳимоя қилиш, ноқонуний кириш, ўзгартириш, йўқ қилиш, фойдаланиш, ошкор қилиш, чора-тадбирлар, технологиялар, жараёнлар, махфийлик, яхлитлик, қулайлик, хакерлик ҳужумлари, фишинг ҳужумлари, зарарли дастурлар, вируслар, троянлар, ransomware, ижтимоий инженерия, жосуслик, инсайдер таҳдидлар, техник чоралар, ташкилий чоралар, антивирус, firewall, тармоқ хавфсизлиги, маълумотларни заҳиралаш, хавфсиз дастурий таъминот, киберхавфсизлик сиёсати, ходимларни ўқитиш, инсайдер таҳдидларнинг олдини олиш, тезкор ҳаракат қилиш режаси.