Инфляция: Пул қийматининг пасайиши ва нархларнинг ошиши.
Инфляция - бу иқтисодиётдаги умумий нарх даражасининг узлуксиз ошиши ва пулнинг харид қобилиятининг пасайиши жараёнидир. Бошқача айтганда, инфляция юз берганда, бир хил миқдордаги пулга аввалгидан камроқ товар ва хизматлар сотиб олиш мумкин бўлади.
Инфляциянинг асосий сабаблари:
- Талаб инфляцияси: Иқтисодиётдаги умумий талаб таклифдан юқори бўлганда юзага келади. Бунда кўп пул товар ва хизматларнинг чекланган миқдорига қаратилгани учун нархлар кўтарилади.
- Харажат инфляцияси: Ишлаб чиқариш харажатларининг ошиши (хом ашё, энергия ресурслари, ишчи кучи ва ҳоказо) нархларнинг кўтарилишига олиб келади.
- Пул массасининг ошиши: Марказий банк томонидан пул массасининг ҳаддан ташқари кўпайтирилиши ҳам инфляцияга сабаб бўлиши мумкин.
Инфляциянинг оқибатлари:
- Пулнинг харид қобилиятининг пасайиши: Инфляция одамларнинг реал даромадларини камайтиради ва уларнинг харид қилиш қобилиятини пасайтиради.
- Иқтисодий ноаниқлик: Инфляция келажакдаги нархлар ва даромадлар ҳақидаги ноаниқликни оширади, бу эса инвестициялар ва иқтисодий ўсишни секинлаштириши мумкин.
- Ижтимоий тенгсизлик: Инфляция даромади ўсмайдиган ёки секин ўсадиган аҳоли қатламларига нисбатан кўпроқ салбий таъсир кўрсатади, бу эса ижтимоий тенгсизликни кучайтириши мумкин.
- Қарз юкининг ошиши: Инфляция қарз олганлар учун фойдали бўлиши мумкин, чунки улар қарзни арзонлашган пул билан қайтарадилар. Лекин, бу қарз берувчилар учун зарарлидир.
Инфляцияни ўлчаш:
- Истеъмол нархлари индекси (ИНИ): Энг кенг тарқалган инфляция ўлчови бўлиб, у истеъмол саватидаги товарлар ва хизматлар нархларининг ўзгаришини кузатиб боради.
- Ялпи ички маҳсулот дефлятори: Барча ишлаб чиқарилган товарлар ва хизматлар нархларининг ўзгаришини ўлчайдиган кўрсаткич.
Инфляцияга қарши курашиш:
- Пул-кредит сиёсати: Марказий банк пул массасини назорат қилиш ва фоиз ставкаларини ошириш орқали инфляцияни жиловлашга ҳаракат қилади.
- Фискал сиёсат: Ҳукумат солиқларни ошириш ёки давлат харажатларини камайтириш орқали инфляцияни пасайтиришга уриниши мумкин.
- Тармоқ сиёсати: Ҳукумат нархларни тартибга солиш, монополияга қарши курашиш ва рақобатни ривожлантириш орқали инфляцияни назорат қилишга ҳаракат қилади.
Хулоса:
Инфляция - бу иқтисодиёт учун жиддий муаммо бўлиб, унинг салбий оқибатларини камайтириш учун давлат ва бизнес ҳамкорликда ҳаракат қилиши лозим.
Инфляция, пул қийматининг пасайиши, нархларнинг ошиши, умумий нарх даражаси, харид қобилияти, товарлар, хизматлар, талаб инфляцияси, харажат инфляцияси, пул массасининг ошиши, реал даромадлар, иқтисодий ноаниқлик, инвестициялар, иқтисодий ўсиш, ижтимоий тенгсизлик, қарз юки, истеъмол нархлари индекси (ИНИ), ялпи ички маҳсулот дефлятори, пул-кредит сиёсати, марказий банк, пул массаси, фоиз ставкалари, фискал сиёсат, солиқлар, давлат харажатлари, тармоқ сиёсати, нархларни тартибга солиш, монополияга қарши курашиш, рақобат.
