Давлат бюджети: Давлатнинг даромадлари ва харажатларини режалаштириш ҳужжати.

Давлат бюджети - бу давлатнинг муайян давр учун (одатда бир йил) даромадлари ва харажатларини режалаштириш ҳамда уларнинг ўзаро мувозанатини таъминлашга қаратилган асосий молиявий ҳужжатдир. У давлатнинг ижтимоий-иқтисодий сиёсатини амалга ошириш, иқтисодиётни тартибга солиш ва аҳолининг турмуш даражасини ошириш учун зарур бўлган молиявий ресурсларни тақсимлашни белгилаб беради.

Давлат бюджетининг асосий қисмлари:

  1. Даромадлар:

    • Солиқ тушумлари: Жисмоний ва юридик шахслардан олинадиган турли солиқлар (даромад солиғи, қўшилган қиймат солиғи, акциз солиғи, божхона божлари ва ҳоказо).
    • Солиқ бўлмаган тушумлар: Давлат мулкини сотишдан тушумлар, давлат корхоналарининг фойдаси, жарималар, ёрдам пуллари ва бошқалар.
    • Қарз маблағлари: Ички ва ташқи қарзлар ҳисобига жалб қилинадиган маблағлар.

  2. Харажатлар:

    • Ижтимоий харажатлар: Таълим, соғлиқни сақлаш, ижтимоий ҳимоя ва бошқа ижтимоий соҳаларга ажратиладиган маблағлар.
    • Иқтисодий харажатлар: Иқтисодиётни ривожлантириш, инфратузилмани яхшилаш, қишлоқ хўжалигини қўллаб-қувватлаш ва бошқа иқтисодий соҳаларга ажратиладиган маблағлар.
    • Мудофаа ва хавфсизлик харажатлари: Мамлакат мудофааси ва хавфсизлигини таъминлашга қаратилган харажатлар.
    • Давлат бошқаруви харажатлари: Давлат органларининг фаолиятини таъминлашга қаратилган харажатлар.
    • Қарз хизмати харажатлари: Давлат қарзлари бўйича фоизлар ва асосий қарзни тўлашга қаратилган харажатлар.

Давлат бюджетининг аҳамияти:

  • Иқтисодиётни тартибга солиш: Давлат бюджети орқали ҳукумат иқтисодиётнинг турли соҳаларига таъсир кўрсатиши, солиқлар ва давлат харажатлари ёрдамида иқтисодий ўсишни рағбатлантириши, инфляцияни назорат қилиши ва ишсизликни камайтириши мумкин.
  • Ижтимоий адолатни таъминлаш: Давлат бюджети орқали ижтимоий соҳаларга (таълим, соғлиқни сақлаш, ижтимоий ҳимоя) маблағлар ажратиш ва аҳолининг турмуш даражасини оширишга қаратилган сиёсатни амалга ошириш мумкин.
  • Давлат вазифаларини бажариш: Давлат бюджети давлатнинг мудофаа, хавфсизлик, ташқи сиёсат, суд-ҳуқуқ тизими ва бошқа соҳалардаги вазифаларини бажариши учун зарур бўлган молиявий ресурсларни таъминлайди.
  • Макроиқтисодий барқарорлик: Давлат бюджетининг мутаносиблиги ва барқарорлиги мамлакатдаги макроиқтисодий барқарорликни таъминлашда муҳим роль ўйнайди.

Хулоса:

Давлат бюджети - бу давлатнинг молиявий сиёсатининг асосий инструменти ҳисобланади. Унинг ёрдамида давлат ўзининг ижтимоий-иқтисодий мақсадларига эришиш, иқтисодиётни тартибга солиш ва аҳолининг турмуш даражасини оширишга қаратилган сиёсатни амалга оширади.

Давлат бюджети, даромадлар, харажатлар, режалаштириш, ҳужжат, молиявий ресурслар, ижтимоий-иқтисодий сиёсат, иқтисодиётни тартибга солиш, аҳоли турмуш даражаси, солиқ тушумлари, солиқ бўлмаган тушумлар, қарз маблағлари, ижтимоий харажатлар, иқтисодий харажатлар, мудофаа ва хавфсизлик харажатлари, давлат бошқаруви харажатлари, қарз хизмати харажатлари, молиявий сиёсат, иқтисодий ўсиш, инфляция, ишсизлик, макроиқтисодий барқарорлик.